Գրքի վերնագիրն արդեն հուշում է, թե որն է լինելու հիմնական թեման: Սկզբում մտածում էի, որ այս գիրքն էլ լինելու է հայոց պատմության մյուս գրքերի նման, բայց՝ ավելի խորացված: Սակայն այն ժամանակ ես չգիտեի, թե ով է Ռաֆայել Իշխանյանը, չգիտեի նրա գաղափարների ու մտածելակերպի մասին: Ու այստեղ հարկ է հիշել հայտնի խոսքը՝ « Չի կարելի գրախոսել գիրքը միայն իր կազմով»:
Իշխանյանը լեզվի ծագման ուսումնասիրություններին կարեւոր տեղ է հատկացրել, փորձել է ներկայացնել ՝ որտեղից է ծագել հայոց լեզուն, ինչ քաղաքակրթություններին զուգընթաց է ձևավորվել: Իսկ հայերի ծագման մասին տեղեկատվությունը բազմաթիվ ուսումնասիրությունների, փաստերի ու վերլուծությունների համադրման արդյունք է:
Մենք կարդում ենք, որ հայերն իսկապես հնդեվրոպացի են, և իսկապես տեղաբնիկ են: Իշխանյանը ներկայացնում է հայերենի և շումերերենի, աքքադերենի, խեթերենի և այլ հին քաղաքակրթությունների լեզուների հետ բազմաթիվ նման բառեր: Պարզ է դառնում, թե ինչու էին այդ ժամանակաշրջաններում մեզ կոչում Հայասսա. խեթթերենում <<ասսա>> մասնիկը ցույց է տալիս հոգնակի թիվը, ինչպես մերը<<ք>> մասնիկը: Այսինքն Հայասսան կարելի է վստահորեն կոչել հայկական պետություն, կարճ ասած՝ Հայասսան նշանակում է Հայք կամ հայեր:
Իշխանյանը այդ հոդվածներում ոչ միայն կենտրոնացել էր միայն լեզուների և ծագումի վրա այլ նաև հենց պատմության վրա, քանզի այդտեղ նա նաև ներկայացնում է, թե ինչպես են կոչել հայկական լեռնաշխարհի բնակիչներին այլազգիները, օրինակ՝ աքքադներն մեզ սկզբում կոչել են Արմանի, հետո Ուրաշտու, իսկ Շումերներն կոչել են մեզ Արմինուա: Ի միջիայլոց, այդ ժամանակաշրջաններում կային երկու երևելի հայկական պետություններ՝ Արատտան, հետո Հայասսա-Ազզին և հետո վերջապես Ուրարտուն: Նաև ես այստեղ գտա մի տխուր իրողություն՝ հենց Հայասսաններն ու Կասկերն են գրավել Հեթթերի մայրաքաղաք Հաթուշան և վերացրել այն: Եվ հետո կոտորել են տեղացի բնակիչներին և քաղաքը ոչնչացրել: Սակայն սա իրականությունն է, սև և սպիտակ իրականությունը:
Իհարկե, Իշխանյանը ներկայացրել է հայոց պատմությունը ավելի մասնագիտական և ավելի կոնկրետ: Սակայն եկենք չմոռանանք, որ Իշխանյանը եղել է բանասեր, այլ ոչ թե մասնագիտացված պատմաբան, այդ իսկ պատճառով նրան տարբեր պատմաբաններ քննադատում են: Բայց հիշենք, որ Իշխանյանը նաև գրի է առել ոչ միայն պատմության ճյուղը, այլ նաև էթնոլոգիան, լեզվաբանությունը և այլ կատեգորիաներ: Սա այսքանն է ինչ կարողացա ներկայացրել, բայց ես ներկայացրեցի նրա հոդվածների ընդամենը փոքր մասը: Իմ կարծիքով նրա գրությունները դեռ պետք է ավելի շատ ուսումնասիրել, և ինչու ոչ, նաև տարածել այն հասարակության մեջ, որպես գործիք ինքնությունը ճանաչելու համար, քանի որ պետք է միշտ հետևել այս խոսքի գաղափարին. -անցյալն է ներկայի և ապագայի հիմքը: